आपले संपूर्ण शरीर व संपूर्ण विश्व हे पृथ्वी-आप-तेज-वायू-आकाश या पंचमहाभूतांपासून बनलेले आहे. त्यामुळेच ‘जे पिंडीते ब्रह्मांडी’ या न्यायाने आपल्या आसपासच्या जगात घडणाऱ्या प्रत्येक गोष्टीचा आपल्या शरीर व मनावर परिणाम होत असतो.बाह्य जगाचे हे ज्ञान आपल्या शरीराला पंचज्ञानेंद्रियामार्फत होत असते. (कर्ण-नेत्र-नाक-त्वचा-जिव्हा) म्हणूनच यापैकी एकाचेही कार्य उणावले तरी संपूर्ण शरीराचा समतोल ढासळू शकतो. नाक है त्यापैकीच एक […]
आपण रोजच्या जीवनात अनेक असे आजार पाहत असतो की त्यावर आपल्या घरातील थोर व्यक्ती अमूक अमूक गोष्टीचा लेप करा असे सांगत असतात. लेप म्हणजे काय? एखाद्या औषधाचे चूर्ण पाण्यात दुधात, ताकात किंवा इतर द्रव पदार्थात एकत्र करून दुखणाऱ्या भागावर लावणे किंवा औषधी वनस्पती पाण्यात, दुधात, ताकात इत्यादींमध्ये उगाळून त्याचा गंध दुखणाऱ्या भागावर लावणे म्हणजे लेप
तक्रं लघु कषायाम्लं दीपनं कफवातजित्‌ ॥ ३४ ॥शोफोदरार्शोग्रहणीदोषमूत्रग्रहारुचीः प्लीहगुल्मघृतव्यापग्द्रपाण्डवामयाज्जयेत्‌ ॥ ३५ ॥ ताक हलकें, आंबट व किंचित्‌ तुरट, वातनाशक, कफघ्न व दीपक असून सूज, उदर, मूळव्याध, संग्रहणी, मूत्ररोग, ग्रह ( बालग्रह इत्यादि ), अरुचि, पांथरी, गुल्म, पांडू व विष आणि घृतजन्य विकार यांचा नाश करिते.हा दुधापासून बनणारा पदार्थ आहे. दुधाचे दही व दही घुसळून ताक केले
पानक – सरबत उन्हाळ्याचे दिवस सुरु झाले कि सगळ्याचे पाय थंड पेयांच्या दिशेला वळू लागतात. उन्हाळ्याच्या काळात वातावरणातील सूर्याची तेजस्वी किरण आणि अति-पातळ गरम हवा शरीरातील ओलसरपणा कमी करते. वाढलेली उष्णता, अग्नीच्या ज्वाळेप्रमाणे वाहत असलेली गरम वाऱ्याची झळ, खूपच कष्टदायक व स्वास्थ्यास हानिकारक ठरते. यामुळे शरीरातील जलीय अंशाचा नाश होऊन शरीरात अशक्तपणा, अस्वस्थता, चिंता, थकवा
रक्तमोक्षण रक्तमोक्षण म्हणजे त्याग करणे, सांडणे, वाहविणे, विकारकारक दृष्ट रक्ताचा त्याग केल्यावर आजाराचा जोर कमी पडून रुग्णास बरे वाटावे हा आयुर्वेद चिकित्सकांचा नेहमीचा अनुभव आहे. रक्तमोक्षण : ज्या चिकित्सा पध्दतीमध्ये रूग्ण शरिरातून दूषित झालेले रक्त बाहेर काढले जाते त्या क्रियेस रक्तमोक्षण असे म्हणतात. रक्त हे लाल असते हे खरे पण जे लाल असते ते रक्तच
पंचकर्म ही अशीच वैशिष्ट्यपूर्ण शरीर शोधन चिकित्सा पद्धती असून हे आयुर्वेदाचे भूषणच म्हणावे लागेल. या पंचकर्म उपचारांनी शरीरातील बिघडलेल्या प्रमाणापेक्षा वाढलेल्या दोषांना (वात-पित्त-कफ) योग्य रितीने शरीराबाहेर काढून टाकले जाते, त्यामुळे दुर्धर रोग, वारंवार उद्‌भवणारे आजार, लहानसहान शारीरिक तक्रारी चांगल्याप्रकारे बऱ्या होतात. शिवाय निरोगी माणसाचे आरोग्य उत्तम टिकवले जाते. पंचकर्म चिकित्सेपैकी ‘विरेचन’ या उपक्रमात शरीरातील बिघडलेले
‘पंचकर्म’ हे शोधन कर्म आहे. पंचकर्मापैकी सर्वात प्रथम कर्म वमन हे आहे. वात, पित्त, कफ या तीन दोषांपैकी वमन ही कफाची चिकित्सा. ज्या कर्मामध्ये औषधांच्या उपयोगाने शरीरातील बिघडलेले दोषांना शास्त्रीय पद्धतीने उर्ध्वभाग (मुखावाटे) म्हणजे उलटीवाटे बाहेर काढले जाते त्यास वमन म्हणतात. आयुर्वेदात कोणतेही कर्म हे ३ भागात केले जाते. ज्यामुळे या कर्माचा शरीराला व्याधीमुक्‍त करण्यासाठी
पार्किन्सन रोग हा एक अपक्षयी विकार आहे. हा वृद्धांचा रोग आहे आणि त्याची व्याप्ती 65 वर्षांवरील लोकांमध्ये 1% पासून 80 वर्षांवरील लोकांमध्ये 5% पर्यंत वाढते आणि पुरुष व स्त्रियांना समान प्रमाणात प्रभावित करते. या रोगाची सुरुवात सौम्य असते आणि हळूहळू प्रगतीशील असते, ज्यामुळे प्रगत वयात गंभीर आजार होतो. पार्किन्सनिझम हा एक न्यूरोलॉजिकल विकार आहे जो
ट्यूबल ब्लॉकेज (Tubal Blockage) म्हणजे स्त्रीच्या प्रजनन प्रणालीतील बीजवाहिन्या (Fallopian Tubes) किंवा फॅलोपियन ट्यूब्स अंशतः किंवा पूर्णपणे बंद होणे. या नलिका गर्भाशयाला अंडाशयाशी जोडतात आणि गर्भधारणेसाठी अत्यंत महत्त्वाच्या भूमिका बजावतात. याच मार्गाने अंडी गर्भाशयात पोहोचतात आणि शुक्राणू त्यांच्यापर्यंत पोहोचून फलन क्रिया पूर्ण होते. या ट्यूब्सचे मुख्य कार्य अंडाशयातून (Ovary) निघालेल्या अंड्याला गर्भाशयापर्यंत पोहोचवणे आणि फलन
आयुर्वेद हे एक प्राचीनतम भारतीय वैद्यकशास्त्र आहे. आयुर्वेदशास्त्राचे प्रयोजनच मुळी “ स्वस्थस्य स्वास्थ्य रक्षणम्‌ आतुरस्य विकारप्रशमनम्‌ च ” हे आहे. अर्थात निरोगी व्यक्‍तीच्या आरोग्याचे संरक्षण करणे आणि एवढे करूनही जर रोग झालाच तर त्यावर उपचार करणे हे आयुर्वेदाचे प्रयोजन आहे. यामध्ये निरोगी व्यक्‍तीचे आरोग्य टिकवून ठेवण्यास सर्वोच्च प्राधान्य दिलेले आहे. रोगावर उपचार करणे ही दुय्यम बाब आहे.
